Doanh nghiệp Việt ứng phó ra sao với thuế quan mới nhất của Mỹ?

Hiểu về tác động của thuế quan mới

Tổng thống Donald Trump đã công bố một khuôn khổ thuế quan mới toàn diện vào ngày 2/4/2025 trong tuyên bố mà Nhà Trắng gọi là "Ngày giải phóng" của nước Mỹ. Kế hoạch này thiết lập mức thuế nhập khẩu cơ bản ban đầu là 10% đối với hầu hết các quốc gia từ ngày 5/4, sau đó các mức thuế đối ứng bổ sung theo từng quốc gia sẽ có hiệu lực từ ngày 9/4. Đối với Việt Nam, các mức thuế này có khả năng lên tới 46% theo thông báo của chính quyền Mỹ.

Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh áp thuế thông qua Đạo luật Quyền hạn kinh tế khẩn cấp quốc tế, đồng thời tuyên bố rằng các mức thuế bổ sung cho từng quốc gia được tính toán dựa trên những gì chính quyền của ông mô tả là rào cản thuế quan và phi thuế quan. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tuyên bố sau thông báo rằng các nước không nên hoảng sợ và thuế quan sẽ không tăng cao hơn nữa nếu họ không trả đũa.

Đối với các nhà xuất khẩu Việt Nam, mức thuế quan mới đặt ra thách thức rõ ràng. Các mặt hàng mà họ xuất khẩu sang thị trường Mỹ có thể sớm phải đối mặt với bất lợi do giá cao hơn 46% so với hàng hóa nội địa của Mỹ hoặc các sản phẩm từ các quốc gia chịu thuế quan thấp hơn. Các ngành công nghiệp có khả năng bị ảnh hưởng nhiều nhất bao gồm điện tử, dệt may, đồ nội thất, giày dép và thủy hải sản – những ngành đóng vai trò trung tâm trong thành công xuất khẩu của Việt Nam.

Theo phân tích của Evercore ISI được báo chí trích dẫn, sắc lệnh mới khi được triển khai hoàn toàn có thể khiến mức thuế trung bình có trọng số của Mỹ tăng lên 29% – mức cao nhất trong hơn 100 năm. Điều này tạo ra một tình huống chưa từng có đối với doanh nghiệp Việt Nam đã và đang xây dựng chiến lược tăng trưởng dựa trên khả năng tiếp cận thị trường Mỹ.

Phản ứng chiến lược của doanh nghiệp

Doanh nghiệp Việt Nam có thể cân nhắc nhiều cách tiếp cận khác nhau để điều hướng môi trường thuế quan mới này.

Họ có thể đẩy nhanh nỗ lực đa dạng hóa thị trường để giảm sự phụ thuộc vào hàng xuất khẩu sang Mỹ. Việc Việt Nam tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do mang lại những giải pháp thay thế tiềm năng. Doanh nghiệp có thể tận dụng các khuôn khổ thương mại hiện có bao gồm:

• Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cung cấp quyền được ưu tiên tiếp cận các thị trường như Nhật Bản, Canada, Australia và New Zealand.
• Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) cung cấp các khoản giảm và miễn thuế quan cho nhiều sản phẩm của Việt Nam khi nhập khẩu vào Liên minh châu Âu.
• Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại với các nước láng giềng ASEAN và các thị trường châu Á khác.
• Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) duy trì quyền tiếp cận ưu đãi vào thị trường Anh.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể đánh giá liệu sản phẩm của họ có thể được phân loại lại theo các mã thuế quan khác, hoặc có thể điều chỉnh nguồn cung ứng linh kiện để giảm thiểu tác động từ thuế quan của Mỹ hay không.

Việc chính quyền Mỹ tập trung vào "các rào cản phi thuế quan" được đề cập trong thông báo cho thấy các cuộc đàm phán thương mại có thể tiếp tục. Theo tuyên bố của Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã nói với các quốc gia phải đối mặt với thuế rằng họ "hãy chấm dứt thuế, dỡ bỏ rào cản". Điều này chỉ ra những hướng đi tiềm năng để điều chỉnh cách ứng phó trong tương lai.

Doanh nghiệp cũng có thể tìm hiểu và thiết lập quan hệ đối tác sản xuất ở các quốc gia chịu mức thuế thấp hơn hoặc được miễn khỏi khuôn khổ thuế quan mới. Như thông báo của chính quyền ông Trump, Canada và Mexico sẽ tránh được các mức thuế mới do có sắc lệnh riêng cho họ liên quan đến nhập cư và ma túy. Điều này mở ra cơ hội tiềm năng về hợp tác chiến lược về sản xuất với các nước này.

Với việc Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent kêu gọi không trả đũa và nhấn mạnh tiềm năng đàm phán, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước quyết định phức tạp về cách lập kế hoạch tài chính. Các tác động tài chính ngắn hạn phải được cân bằng với định vị chiến lược dài hạn, trong đó cần đặc biệt lưu ý đến việc quản lý dòng tiền trong giai đoạn điều chỉnh chính sách thương mại hiện nay.

Điều quan trọng nữa là cần lưu ý rằng sắc lệnh có điều khoản cho phép sửa đổi, theo đó Tổng thống Mỹ có thể tăng thêm thuế nếu các quốc gia trả đũa. Điều này làm trầm trọng hơn tình trạng không chắc chắn mà các doanh nghiệp phải tính đến khi lên kế hoạch ứng phó theo từng kịch bản.

Triển vọng phía trước

Chính quyền Mỹ mô tả cách tiếp cận của mình là “có đi có lại” ở mức độ vừa phải, và tuyên bố rằng mức thuế được tính toán hiện tại chỉ bằng một nửa so với mức độ bất công thương mại mà họ cho là các nước khác đang áp dụng với Mỹ. Điều này thể hiện mối quan ngại sâu sắc của chính quyền Mỹ, đồng thời cũng để ngỏ khả năng đối thoại ngoại giao.

Những doanh nghiệp biết xây dựng các chiến lược cân bằng – kết hợp đa dạng hóa thị trường, linh hoạt sản xuất và quản lý tài chính cẩn thận – sẽ có khả năng điều hướng giai đoạn này thành công hơn so với những doanh nghiệp chỉ tập trung duy trì các cách tiếp cận thị trường Mỹ hiện tại bất kể chi phí thuế quan mới.

Trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang phản ứng với những thay đổi chính sách quan trọng này, doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với cả thách thức lẫn cơ hội để chứng minh khả năng phục hồi và thích ứng, vốn đã định hình sự phát triển kinh tế của đất nước trong những thập kỷ gần đây.

Bài: Tiến sĩ Scott McDonald, giảng viên ngành Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT Việt Nam

Hình đại diện: Photix Studio – stock.adobe.com