Tiến sĩ Đặng Thảo Quyên, Chủ nhiệm bộ môn Kinh doanh quốc tế tại RMIT, cho biết phần lớn doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu nằm ở phân khúc có giá trị gia tăng thấp.
Ví dụ, trong khi Việt Nam là nước xuất khẩu hạt điều lớn nhất thế giới, hầu hết trong số này được xuất khẩu dưới dạng hạt thô.
Tương tự, ngành dệt may Việt Nam là một trong những nhà xuất khẩu hàng đầu thế giới, nhưng nhiều công ty chỉ tập trung vào gia công.
“Kết quả là, chỉ còn doanh thu khiêm tốn ở lại Việt Nam”, bà nói.
Trong khi đó, Thụy Sĩ là một ví dụ hoàn toàn ngược lại.
“Mặc dù nước này không thể trồng hạt ca cao thô do khí hậu, nhưng Thụy Sĩ nổi tiếng thế giới với nhiều thương hiệu sô-cô-la cao cấp như Lindt và Toblerone”, Tiến sĩ Quyên cho biết.
Bà tin rằng để nâng tầm nền kinh tế Việt Nam và cải thiện GDP bình quân đầu người, doanh nghiệp trong nước nên áp dụng những hướng tiếp cận sáng tạo bằng cách tập trung vào việc xây dựng năng lực dài hạn ngay từ những bước đầu tiên, nâng cao lợi thế cạnh tranh và mở rộng ra thị trường toàn cầu.
Nhiều người giữ quan điểm truyền thống rằng doanh nghiệp nên có vị thế vững chắc trên sân nhà trước khi "đem chuông đi đánh xứ người”.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Quyên lại đưa ra một cách nhìn khác: “Tại sao không làm cả hai cùng lúc hoặc xem xét mở rộng ra nước ngoài ngay sau khi có chỗ đứng trên thị trường nội địa?”.
Bà nhấn mạnh: “Việc các thương hiệu Việt có mặt trên thị trường toàn cầu có thể không quá xa vời nếu chúng ta thay đổi tư duy và hành động phù hợp”.
Bà Natalie Thuận Ngô đến từ Amazon Global Selling Vietnam cũng đồng quan điểm với chia sẻ trên: “Những thương hiệu này không nhất thiết phải đến từ các ông lớn. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có thể tạo nên những sản phẩm cây nhà lá vườn hấp dẫn người tiêu dùng toàn cầu”.
Thương hiệu thời trang của nhà thiết kế Lê Thanh Hòa, một trong những khách mời tại sự kiện Diễn đàn Kinh doanh toàn cầu của RMIT có thể là một ví dụ diển hình. Tuy chỉ mới lấn sân sang thị trường quốc tế chưa lâu, các thiết kế của Lê Thanh Hòa đã được rất nhiều ngôi sao quốc tế trưng diện tại những sự kiện tầm cỡ như Oscar, Grammy hay Cannes.
“Bằng cách tập trung vào sự kết hợp giữa các giá trị, câu chuyện văn hóa truyền thống độc đáo của Việt Nam với sự sáng tạo hiện đại, khả năng linh hoạt trong quá trình làm sản phẩm, giá cả cạnh tranh, tay nghề thủ công cao, Lê Thanh Hòa cũng như các thương hiệu thời trang Việt có nhiều cơ hội ở thị trường thời trang quốc tế”, bà Quyên nhận định.
Đồng quan điểm với Tiến sĩ Quyên, Phó giáo sư Abel D. Alonso, giảng viên cấp cao chuyên ngành Kinh doanh quốc tế tại RMIT, cho biết: “Nhiều công ty Việt Nam đang ngày càng chú trọng đến việc gia tăng giá trị như một công cụ để tiếp cận thị trường quốc tế”.
“Họ tạo được chỗ đứng trong một môi trường kinh doanh cực kỳ cạnh tranh”.
Phó giáo sư Alonso chia sẻ ví dụ về DACE Việt Nam, một công ty hợp tác với hàng nghìn bà con nông dân trong nước nhằm đạt được khả năng kiểm soát chất lượng cao hơn, giúp cải tiến đáng kể các sản phẩm cuối cùng. Cách tiếp cận này đã đưa sản phẩm hữu cơ của DACE ra thế giới.
Chỉ hai năm sau khi thành lập vào năm 2013, DACE bắt đầu xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc. Năm 2018, công ty đã đạt được nhiều chứng nhận quan trọng (JAS Organic, EU Organic và USDA) giúp mở ra cánh cửa đến các thị trường tiêu dùng khắt khe hơn và nâng tầm hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế.
Phó giáo sư Alonso cho biết: “Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hiệu suất xuất khẩu trong các hoạt động gia tăng giá trị như phát triển sản phẩm, nắm bắt thị trường, kỹ năng thương lượng, đàm phán, phân phối và quảng bá”.
“Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là dịch vụ sau bán hàng lại chưa được xem là một yếu tố quan trọng”.
Theo Phó giáo sư Alonso, các doanh nghiệp xuất khẩu hạt điều đang đầu tư ngày càng nhiều vào công nghệ chế biến hiện đại để đáp ứng những tiêu chuẩn quốc tế mới và nghiêm ngặt hơn.
Ví dụ, Công ty Organic Viet Food, một khách mời tại Diễn đàn Kinh doanh toàn cầu 2024, đã gia tăng giá trị cho hạt điều bằng cách tạo ra những hương vị hấp dẫn và đóng gói tiện lợi cho người tiêu dùng để xuất khẩu qua sàn thương mại điện tử Amazon. Các sản phẩm của công ty nhanh chóng được ưa chuộng bởi người tiêu dùng Mỹ.
Mặc dù Việt Nam có nhiều cơ hội để củng cố vị thế trong các chuỗi giá trị trên toàn cầu, chúng ta cũng phải giải quyết không ít thách thức.
Tiến sĩ Vũ Thị Kim Oanh, giảng viên chuyên ngành Kinh doanh quốc tế tại RMIT, chỉ ra rằng việc thiếu hụt cả lao động có tay nghề và lao động phổ thông có thể cản trở nỗ lực nâng tầm các ngành công nghiệp. Bên cạnh đó, xu hướng chuyển đổi xanh, nhu cầu sản xuất năng lượng quy mô lớn do sự phát triển kinh tế nhanh chóng, hay những điểm nghẽn trong cơ sở hạ tầng cũng là những thách thức không nhỏ.
